Fotoğraf: REUTERS/Mohammed Salem

Asopress - Bugüne kadar İsrail'in Filistin'e yönelik düzenlediği saldırılarda binlerce sivil hayatını kaybetti. Filistin sağlık yetkilileri açıkladığı rakamlarda hava ve kara operasyonlarında en az 38 bin kişinin hayatını kaybettiğini ve 2 milyon 300 bin kişinin evlerini terk etmek zorunda kaldığını dile getiriyor. İsrail'e 7 Ekim'de Hamas militanları başta olmak üzere birçok Filistinli örgüt tarafından sınırı geçerek karadan ve füzelerle saldırması sonucu İsrailli yetkililere göre bin 200'den fazla kişi hayatını kaybederken 253 kişiyi Gazze'de esir aldı. Esirlerin yarısına yakını halen Filistin güçlerinin elinde tutuluyor. Enkaz altında halen ölülerin olduğu ifade edilen açıklamalarda kimi akademisyenlerin ölü sayılarının 180 bini aşabileceği dile getiriyor. 

Açıklamalar ve rakamlar bu şekilde açıklanırken Reurters muhabirleri Filistinli ölü sayısının nasıl hesaplandığını, ne kadar güvenilir olduğunu, öldürülen sivillerin ve savaşçıların dağılımını ve her iki tarafın ne söylediğini inceledi. 

Gazze sağlık yetkilileri ölü sayısını nasıl hesaplıyor?

Savaşın ilk aylarında hayatlarını kaybedenlerin cansız bedeni hastanelere ulaştığında cenazeler sayılıyordu. Hayatlarını kaybedenlerin isimleri, kimlik numaraları da kayıt ediliyordu. Çatışmalar devam ettikçe de şiddet arttı ve faaliyette olan hastane ile morg sayısı azaldı. Bunun üzerine yetkililer de başka yöntemler uygulamaya koydu. 

Mayıs ayı başından itibaren Sağlık Bakanlığı toplam ölümlerin dökümünü, toplam sayının neredeyse üçte birini oluşturan kimliği belirsiz cesetleri de içerecek şekilde güncelledi. Bakanlığın İsrail işgali altındaki Batı Şeria'daki acil durum operasyon merkezi başkanı Ömer Hüseyin Ali, cenazelerin hastanelere ya da tıp merkezlerine kimlik numarası ya da tam isim gibi kişisel veriler olmadan ulaşan cesetler olduğunu söyledi. Ve yetkililer bunlara ek olarak ailelerin yaşayan üyeleri internet üzerinden bildirilen ölümleri de sayılara dahil etmeye başladı. 

Sayı 180 binleri bulabilir

Filistin Sağlık Bakanlığı'na göre "enkaz altında hala kayıp olan çok sayıda kurban olması nedeniyle, yaşamlarını yitirenlerin tamamını belgelemiyor" açıklamasında bulunuyor. Mayıs ayı başından bu yana yaklaşık 10 bin cenazenin halen sayılmadığı dile getiriliyor. Öte yandan Lancet Tıp Dergisi 5 Temmuz'da yayınlanan bir makalede üç akademisyenin imzası bulunuyor ve hastalık gibi faktörlerin neden olduğu dolaylı ölümlerin, ölü sayısının resmi Filistin tahminlerinden daha fazla olduğu anlamına gelebileceği yazıldı!  Makalede, "186 bin ya da daha fazla ölümün Gazze'deki mevcut çatışmaya atfedilebileceğini tahmin etmenin mantıksız olmadığı" belirtildi. Yazarlar, dünya çapında manşetlere taşınan bu rakamın, önceki çatışmalardaki eğilimlere dayanarak, bir doğrudan ölüme dört dolaylı ölüm şeklinde yapılan ihtiyatlı bir tahmine dayandığını vurguluyor.  BM insan hakları ofisi ve Yale Halk Sağlığı Okulu'ndaki İnsani Araştırma Laboratuarı da çatışma sırasında gerçek rakamların muhtemelen yayınlananlardan daha yüksek olduğunu açıkladı, ancak ayrıntı vermemişti.

Gazze'deki ölüm sayıları ne kadar güvenilir?

Reuters'a konuşan halk sağlığı uzmanları, savaş öncesi Gazze'nin sağlam nüfus istatistiklerine ve çoğu Orta Doğu ülkesinden daha iyi sağlık bilgi sistemlerine sahip olduğunu söyledi.
Dünya Sağlık Örgütü'nden bir sözcü bakanlığın "veri toplama/analiz kapasitesinin iyi olduğunu ve daha önceki raporlarının güvenilir kabul edildiğini" söyledi. Birleşmiş Milletler düzenli olarak bakanlığın ölü sayısı rakamlarına atıfta bulunuyor ve kaynak olarak bakanlığın adını veriyor. Çatışmanın başlarında, ABD Başkanı Joe Biden'ın kayıp rakamları konusunda şüphe uyandırmasının ardından, sağlık bakanlığı o ana kadar kaydedilen 7 bin 28 ölümün ayrıntılı bir listesini yayınladı. Listedeki kayıpların ayrıntılarını inceleyen akademisyenler, Kasım ayında Lancet tıp dergisinde yayınlanan hakemli bir makalede, listede gösterilen kalıpların uydurma olmasının mümkün olmadığını söyledi. Ancak, 17 Ekim'de Gazze'deki El Ahli El Arap hastanesinde meydana gelen patlamada öldüğü söylenen 471 kişinin listeye dahil edilmesiyle ilgili bazı soru işaretleri var. Sınıflandırılmamış bir ABD istihbarat raporu ölü sayısının "100 ila 300 aralığının alt sınırında" olduğunu tahmin etmektedir.

Rakamları Hamas mı kontrol ediyor?

Gazze'yi 2007'den bu yana Hamas yönetiyor olsa da, Sağlık Bakanlığı da Batı Şeria'daki Ramallah'ta bulunan Filistin Yönetimi'nin genel bakanlığına bağlı. Gazze'de Hamas tarafından yönetilen hükümet 2007'den bu yana Sağlık Bakanlığı da dahil olmak üzere tüm kamu kurumlarında işe alınanların maaşlarını ödüyor. Filistin Yönetimi o tarihten önce işe alınanların maaşlarını ödemeye devam ediyor. Hamas'ın Gazze'deki kontrolünün kapsamını değerlendirildiğinde, İsrail güçlerinin bölgenin büyük bölümünü işgal etmesi, kayıp rakamlarını veren büyük hastanelerin çevresi ve çatışmaların devam etmesi nedeniyle zor bir ihtimal olarak değerlendiriliyor. 

İsrail ne diyor?

İsrailli yetkililer rakamların Hamas'ın Gazze'deki hükümet üzerindeki kontrolü nedeniyle şüpheli olduğunu açıklıyor. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Oren Mamorstein rakamların manipüle edildiğini ve "sahadaki gerçeği yansıtmadığını" söyledi. Ancak İsrail ordusu da verdiği brifinglerde Gazze'deki kayıp sayılarının genel olarak güvenilir olduğunu kabul ediyor.
Mayıs ayında İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu savaşta 14 bin Hamas savaşçısının ve 16 bin Filistinli sivilin öldürüldüğünü duyurdu.

Kaç sivil öldürüldü?

Filistin Sağlık Bakanlığı siviller ile resmi üniforma giymeyen ya da ayrı bir kimlik taşımayan Hamas savaşçıları arasında ayrım yapmıyor. İsrail periyodik olarak kaç Hamas savaşçısının öldürüldüğüne inandığına dair tahminlerde bulunuyor. En son Netanyahu'nun tahmini 14 bin idi. İsrailli güvenlik yetkilileri bu tahminlere savaş alanındaki cesetlerin sayılması, Hamas'ın iletişiminin kesilmesi ve imha edilen hedeflerdeki personele ilişkin istihbarat değerlendirmelerinin bir araya getirilmesiyle ulaşıldığını söylüyor. Hamas, İsrail'in kayıplarına ilişkin tahminlerinin abartılı olduğunu söyledi ancak kaç savaşçısının öldürüldüğünü açıklamadı. Filistin Sağlık Bakanlığı ölenlerin %70'inden fazlasının kadın ve çocuk olduğunu söylüyor. Çatışmanın büyük bölümünde çocukların ölenlerin %40'ından biraz fazlasını oluşturduğunu gösteriyor. Ancak rakamları derleyen hastane sayıları azaldı, koşullar çatışmalar nedeniyle kötüleşti ve ölenlerin birçoğu yaraları nedeniyle teşhis edilemeyebilir.

Kaynak: Reuerters