Fotoğraf: NASA/James Webb Teleskopu

Asopress - Yapay zeka son birkaç yılda şaşırtıcı bir hızla ilerledi. Kimi bilim insanları artık sadece insan zekasını aşmakla kalmayacak, aynı zamanda insanların öğrenme hızlarına da bağlı olmayacak bir yapay zeka türü olan yapay süper zekanın geliştirilmesini hedefliyor.

Peki ya bu dönüm noktası sadece kayda değer bir başarı değilse? Ya aynı zamanda tüm uygarlıkların devamlılığını engelleyecek kadar zorlu bir darboğazı temsil ediyorsa?

Bu fikir, kısa süre önce Acta Astronautica'da yayınlanan bir araştırma makalesinin merkezinde yer alıyor. Yapay zeka evrenin "büyük filtresi" olabilir mi?  Aşılması o kadar zor bir eşik ki, çoğu yaşamın uzay yolculuğu yapan uygarlıklara dönüşmesini engellen temel faktöre dönüşebilir mi?

Bu, dünya dışı zekâ arayışının (SETI) neden galaksinin başka yerlerinde ileri teknik uygarlıkların izlerini henüz tespit edemediğimizi açıklayabilecek bir kavramdır.

Büyük filtre hipotezi nihayetinde Fermi Paradoksu'na önerilen bir çözümdür. Bu, milyarlarca potansiyel olarak yaşanabilir gezegene ev sahipliği yapacak kadar geniş ve eski bir evrende, neden yabancı uygarlıklara dair herhangi bir işaretle karşılaşamadığımızı sorgular. Hipotez, uygarlıkların evrimsel zaman çizelgesinde, uzay yolculuğu yapan varlıklara dönüşmelerini engelleyen aşılamaz engellerle karşı karşıya olduğunu öne sürüyor.

ASI'nin varlığı böyle bir filtre potansiyel olarak ortaya çıkarıyor olabilir. Yapay zekanın ASI'ye yol açma potansiyeli taşıyan hızlı ilerlemesi, bir uygarlığın gelişimindeki kritik bir aşama ile kesişebilir. Tek gezegenli bir türden çok gezegenli bir türe geçiş.

Yapay zekanın, bizim onu kontrol etme ya da güneş sistemimizi sürdürülebilir bir şekilde keşfetme yeteneğimizden çok daha hızlı ilerleme kaydetmesi, var olan uygarlıkların sürdürülebilirliğine dair çözümsüz bir paradoksu ortaya çıkarmakta.  

Yapay zeka ve özellikle de ASI ile ilgili zorluk, onun özerk, kendi kendini güçlendiren ve geliştiren doğasında yatmaktadır. Kendi yeteneklerini, Yapay zeka olmadan kendi evrimsel zaman çizelgelerimizi aşan bir hızda geliştirme potansiyeline sahiptir.

Bir şeylerin kötü gitme potansiyeli muazzamdır ve hem biyolojik hem de Yapay zeka uygarlıklarının çok gezegenli olma şansını elde edemeden çöküşüne yol açabilir. Örneğin, uluslar birbirleriyle rekabet eden otonom Yapay zeka sistemlerine giderek daha fazla önem ve güç verirse, askeri yetenekler benzeri görülmemiş bir ölçekte öldürmek ve yok etmek için kullanılabilir. Bu durum, Yapay zeka sistemlerinin kendileri de dahil olmak üzere, potansiyel olarak tüm medeniyetimizin yok olmasına yol açabilir.

Bu senaryoda, teknolojik bir uygarlığın tipik ömrünün 100 yıldan daha az olabileceğini tahmin ediyorum. Bu da kabaca yıldızlar arasında sinyal alıp yayınlayabilme (1960) ile Dünya'da ASI'nin tahmini ortaya çıkışı (2040) arasındaki süreye denk geliyor. Bu, milyarlarca yıllık kozmik zaman ölçeğine göre endişe verici derecede kısa bir süredir.

Bu tahmin, Samanyolu'ndaki aktif, iletişim kurabilen dünya dışı uygarlıkların sayısını tahmin etmeye çalışan Drake denkleminin iyimser versiyonlarına yerleştirildiğinde, herhangi bir zamanda, orada sadece bir avuç akıllı uygarlık olduğunu göstermektedir. Dahası, bizim gibi, nispeten mütevazı teknolojik faaliyetleri onları tespit etmeyi oldukça zorlaştırabilir.

Uyandırma çağrısı

Bu araştırma sadece potansiyel kıyamete dair uyarıcı bir hikaye değildir. İnsanlığın, askeri sistemler de dahil olmak üzere Yapay zekanın gelişimine rehberlik edecek sağlam düzenleyici çerçeveler oluşturması için bir uyandırma çağrısı niteliğindedir.

Bu sadece Yapay zekanın Dünya'da kötü niyetli kullanımını önlemekle ilgili değil; aynı zamanda Yapay zekanın evriminin türümüzün uzun vadeli hayatta kalmasıyla uyumlu olmasını sağlamakla da ilgili. Apollo projesinin parlak günlerinden bu yana uykuda olan, ancak son zamanlarda özel şirketler tarafından yapılan ilerlemelerle yeniden alevlenen bir hedef olan çok gezegenli bir toplum haline gelmek için mümkün olan en kısa sürede daha fazla kaynak ayırmamız gerektiğini öne sürüyor.

Tarihçi Yuval Noah Harari'nin de belirttiği gibi, tarihte hiçbir şey bizi gezegenimize bilinçli olmayan, süper zeki varlıklar getirmenin etkisine hazırlamadı. Son zamanlarda, otonom Yapay Zeka karar verme mekanizmasının sonuçları, alanın önde gelen liderlerinin, sorumlu bir kontrol ve düzenleme biçimi getirilinceye kadar Yapay zekanın geliştirilmesi konusunda bir moratoryum çağrısında bulunmalarına yol açtı.

Ancak her ülke katı kurallara ve düzenlemelere uymayı kabul etse bile, haydut organizasyonları dizginlemek zor olacaktır.

Otonom Yapay zekanın askeri savunma sistemlerine entegrasyonu, özellikle endişe verici bir alan olmalıdır. İnsanların, insan müdahalesi olmadan yararlı görevleri çok daha hızlı ve etkili bir şekilde yerine getirebildikleri için, giderek daha yetenekli hale gelen sistemlere gönüllü olarak önemli ölçüde alan bırakacaklarına dair kanıtlar zaten var. Bu nedenle hükümetler, yakın zamanda Gazze'de yıkıcı bir şekilde gösterildiği gibi, yapay zekanın sunduğu stratejik avantajlar göz önüne alındığında, bu alanda düzenleme yapma konusunda isteksiz davranmaktadır.

Bu da otonom silahların etik sınırların ötesinde faaliyet gösterdiği ve uluslararası hukuktan kaçtığı bir uçuruma tehlikeli bir şekilde yaklaştığımız anlamına geliyor. Böyle bir dünyada, taktiksel bir avantaj elde etmek için gücü Yapay Zeka sistemlerine teslim etmek, istemeden hızla tırmanan, son derece yıkıcı olaylar zincirini başlatabilir. Göz açıp kapayıncaya kadar, gezegenimizin kolektif zekası yok olabilir.

İnsanlık teknolojik yörüngesinde çok önemli bir noktada bulunuyor. Şu andaki eylemlerimiz, kalıcı bir yıldızlararası uygarlık mı olacağımızı yoksa kendi yarattıklarımızın ortaya çıkardığı zorluklara mı yenik düşeceğimizi belirleyebilir.

SETI'yi gelecekteki gelişimimizi inceleyebileceğimiz bir mercek olarak kullanmak, yapay zekanın geleceğine ilişkin tartışmaya yeni bir boyut katıyor. Yıldızlara ulaştığımızda, bunu diğer medeniyetler için bir ibret hikayesi olarak değil, bir umut ışığı olarak -yapay zeka ile birlikte gelişmeyi öğrenmiş bir tür olarak- yapmamızı sağlamak hepimizin görevidir.

Asopress - phys